s. (pl.احجال حجول،) 1. An anklet; or, a pair of anklets. 2. A pair of fetters; a pair of hobbles for-a beast; a shackle.

s. (n. u.حجلە ) The redlegged partridge, tetrao rufus.

حَجْلٌ [hacl] (hâ’nın fethiyle) Peygamber-i ekrem sallallâhu 'aleyhi ve sellem hazretlerinin Mugîre nâm 'amcalarının lakabıdır.

اَلْحِجْلُ [el-hicl] (hâ’nın kesri ve fethiyle) ve اَلْحِجِلُ [el-hicil] (إِبِلٌ [ibil] vezninde) ve اَلْحِجِلُّ [el-hicill] (طِمِرٌّ [timirr] vezninde) Halhâla denir; cem’i أَحْجَالٌ [ahcâl] ve حُجُولٌ [hucûl] gelir. Ve حِجْلٌ [hicl] (hâ’nın kesriyle) Aklığa denir; cem’i أَحْجَالٌ [ahcâl] gelir; yukâlu: بِهِ حِجْلٌ أَيْ بَيَاضٌ Ve bukağının ayakları geçecek iki tavkın her birine denir. Ve bukağının kendisine denir; yukâlu: حَلَّ حِجْلَهُ أَيْ قَيْدَهُ Ve bunda hâ’nın fethiyle ve kesreteynle câ’izdir.

اَلْحِجْلُ [el-hicl] (hâ’nın kesri ve fethiyle) ve اَلْحِجِلُ [el-hicil] (إِبِلٌ [ibil] vezninde) ve اَلْحِجِلُّ [el-hicill] (طِمِرٌّ [timirr] vezninde) Halhâla denir; cem’i أَحْجَالٌ [ahcâl] ve حُجُولٌ [hucûl] gelir. Ve حِجْلٌ [hicl] (hâ’nın kesriyle) Aklığa denir; cem’i أَحْجَالٌ [ahcâl] gelir; yukâlu: بِهِ حِجْلٌ أَيْ بَيَاضٌ Ve bukağının ayakları geçecek iki tavkın her birine denir. Ve bukağının kendisine denir; yukâlu: حَلَّ حِجْلَهُ أَيْ قَيْدَهُ Ve bunda hâ’nın fethiyle ve kesreteynle câ’izdir.

اَلْحَجْلُ [el-hacl] (حَمْلٌ [haml] vezninde) ve اَلْحَجَلَانُ [el-hacelân] (fetehâtla) Ayağı bukağılı kimse bir ayağını kaldırıp dîger ayağı üzere çöküp sıçrayarak yürümek ma’nâsınadır; yukâlu: حَجَلَ الْمُقَيَّدُ حَجْلًا وَحَجَلَانًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي وَالْأَوَّلِ إِذَا رَفَعَ رِجْلًا وَتَرَيَّثَ فِي مَشْيِهِ عَلَى رِجْلِهِ Ve sekerek yürümek ma’nâsınadır; yukâlu: حَجَلَ الْغُرَابُ إِذَا نَزَا فِي مَشْيِهِ Ve iki nesne beyninde hâ’il olmak ma’nâsınadır; yukâlu: حُجِلَ بَيْنَهُ وَبَيْنَهُ عَلَى بِنَاءِ الْمَجْهُولِ إِذَا حُيِّلَ

اَلْخَجَلُ [el-hacel] (fethateynle) Bir adam utandığından mütehayyir ve medhûş olup cemâd gibi sâkin ve epsem kalmak ma’nâsınadır; yukâlu: خَجِلَ الرَّجُلُ خَجَلًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا اسْتَحْيَا وَدُهِشَ وَبَقِيَ سَاكِتًا لَا يَتَكَلَّمُ وَلَا يَتَحَرَّكُ Ve davar balçığa ve batağa uğramakla mütehayyir gibi bî-mecâl olup kalmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: خَجِلَ الْبَعِيرُ إِذَا سَارَ فِي الطِّينِ فَبَقِيَ كَالْمُتَحَيِّرِ Ve arkada olan yük pek ağır olmakla altında basılıp bî-tâb olmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: خَجِلَ بِالْحِمْلِ إِذَا ثَقُلَ عَلَيْهِ Ve otlar uzayıp ve çoğalıp birbirine sarmaşmak ma’nâsınadır; yukâlu: خَجِلَ النَّبْتُ إِذَا طَالَ وَالْتَفَّ Ve bir adama bir mâdde pek müşkil ve çaparız olmakla hayrân olup ne gûne 'amel ve hareket edeceğini bilmez olmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: خَجِلَ فُلَانٌ بِأَمْرِهِ إِذَا الْتَبَسَ عَلَيْهِ فَلَا يَدْرِي كَيْفَ الْمَخْرَجُ مِنْهُ Ve bir kimse devlet ve ikbâlini hazm etmeyip sermestlikle gûyâ ki boturluğa mü’eddî olmak ma’nâsına müsta’meldir, gûyâ ki devlet ve gınâ kendisini basmış olur; yukâlu: فِيهِ خَجَلٌ أَيْ سُوءُ احْتِمَالِ الْغِنَى كَأَنْ يَأْشَرَ وَيَبْطَرُ عِنْدَهُ Kâle’ş-şârih ve minhu’l-hadîsu li’n-nisâ’i: “إِذَا جُعْتُنَّ دَقِعْتُنَّ وَإِذَا شَبِعْتُنَّ خَجِلْتُنَّ” Ya’nî “Aç olduğunuz vaktte derd ve tefekkürden hâkisâr olursuz ve doyduğunuzda mest gibi cihâna sığmaz olursuz.” Ba’zılar mûcib-i şerm ü hacâlet olacak evzâ’a mübâderet edersiz diye tefsîr eyledi. Ve bir nesneden usanıp bıkmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: خَجِلَ مِنْهُ إِذَا بَرِمَ Ve kesb ü taleb-i ma’âş husûsunda kâhillik eylemek ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: بِهِ خَجَلٌ فِي طَلَبِ الرِّزْقِ أَيِ التَّوَانِي Ve fesâd ve tebâhî ma’nâsınadır; yukâlu: خَجِلَ الشَّيْءُ إِذَا فَسَدَ Ve gömlek ve kaftan makûlesi libâsın etekleri pâre pâre salkım saçak olmak ma’nâsınadır; yukâlu: خَجِلَ الْقَمِيصُ إِذَا تَشَقَّقَ أَسَافِلُهُ وَذَلَاذِلُهُ

(a. i.) : utanma, utanıp şaşırma, (bkz. : hacâlet, haclet).

حَجَلٌ [hacel] (fethateynle) Esâmîdendir: hacel b. 'Amr, Benû hanîfe’den bir fâristir. Ve حَجَلٌ [hacel] Bir şâ’irdir ki Benû Mâzin mevâlîsinden idi.

اَلْحِجْلُ [el-hicl] (hâ’nın kesri ve fethiyle) ve اَلْحِجِلُ [el-hicil] (إِبِلٌ [ibil] vezninde) ve اَلْحِجِلُّ [el-hicill] (طِمِرٌّ [timirr] vezninde) Halhâla denir; cem’i أَحْجَالٌ [ahcâl] ve حُجُولٌ [hucûl] gelir. Ve حِجْلٌ [hicl] (hâ’nın kesriyle) Aklığa denir; cem’i أَحْجَالٌ [ahcâl] gelir; yukâlu: بِهِ حِجْلٌ أَيْ بَيَاضٌ Ve bukağının ayakları geçecek iki tavkın her birine denir. Ve bukağının kendisine denir; yukâlu: حَلَّ حِجْلَهُ أَيْ قَيْدَهُ Ve bunda hâ’nın fethiyle ve kesreteynle câ’izdir.