اَلْجَرُّ [el-cerr] (cîm’in fethi ve râ’nın teşdîdiyle) Bir nesneyi öteden beriye çekmek ma’nâsınadır; yukâlu: جَرَّ الشَّيْءَ جَرًّا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا جَذَبَهُ Ve جَرٌّ [Cerr] hicâz’da Eşca’ kabîlesi diyârına karîb bir mevzi’ adıdır. Ve جَرٌّ [cerr] جَرَّةٌ [cerret] lafzından cem’-i cinsi olur ki büyük destîlere denir. Ve جَرٌّ [cerr] Dağın dibine denir, أَصْلُ الْجَبَلِ [aslu’l-cebel] ma’nâsına; yâhûd savâb olan اَلْجُرَاصِلُ الْجَبَلُ [el-curâsilu’l-cebel] olmaktır, ya’nî kütüb-i lügatte اَلْجُرَاصِلُ الْجَبَلُ ‘ibâretiyle mersûm olmakla İmâm Ferrâ’ اَلْجُرَاصِلُ kelimesini ki عُلاَبِطٌ [‘ulâbit] vezninde cebel ma’nâsınadır, iltibâs-ı resmîye binâ’en اَلْجَرُّ أَصْلُ الْجَبَلِ olmak üzere fehm eylemekle musahhafen sebt ve rivâyet eylemiştir. Ve جَرٌّ [cerr] Çukur ve engebe yere denir. Ve sırtlan inine denir, جُحْرُ الضَّبُعِ [cuhru’d-dabu’] ma’nâsına. Ve tilki inine denir. Ve zenbîle denir ki zarf-ı ma’rûftur. Ve deve sinirinin soyuntusundan masnû’ himyân tarzında bir gûne zarfa denir ki seferber olan hatunlar ona pişmiş et koyup pâlânın gerisine ta’lîk ederler, gittiği yerde beri öte salınıp hareket eder. Ve şol ipe denir ki çiftçiler onunla boyunduruk makûlesi âlât ve edevâtı sarıp bend ederler. Ve جَرٌّ [cerr] Masdar olur, davarı âhestece sürmek ma’nâsına; yukâlu: جَرَّ الْإِبِلَ جَرًّا إِذَا سَاقَهَا رُوَيْدًا Ve deve otlayarak gitmek, ‘alâ-kavlin râkibi irhâ-yı mihâr etmekle otararak gitmek ma’nâsınadır; yukâlu: جَرَّتِ الْإِبِلُ إِذَا رَعَتْ وَهِيَ تَسِيرُ أَوْ إِذَا تَرَكَهَا رَاكِبُهَا تَرْعَى Kâle fi’l-Esâs فُلاَنٌ يَجُرُّ الْإِبِلَ عَلَى أَفْوَاهِهَا إِذَا سَارَ بِهَا سَيْرًا لَيِّنًا وَهِيَ تَأْكُلُ Ve deve köşeği anasını emmesin için lisânını şakk eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: جَرَّ لِسَانَ الْفَصِيلِ إِذَا شَقَّهُ لِئَلاَّ يَرْتَضِعَ Ve gebe nâka karnında veledini senesi tamâmından sonra bir yâ iki ay yâ kırk gün dahi vaz’ eylemeyip çekip götürmek ma’nâsınadır; yukâlu: جَرَّتِ النَّاقَةُ إِذَا لَمْ تُنْتِجْ وَلَدَهَا بَعْدَ تَمَامِ السَّنَةِ شَهْرًا أَوْ شَهْرَيْنِ أَوْ أَرْبَعِينَ يَوْمًا Ve gebe kısrak on bir aydan ziyâde geçirip vaz’ eylememekle çekip götürmek ma’nâsınadır; yukâlu: جَرَّتِ الْفَرَسُ إِذَا لَمْ تُنْتِجْ وَلَدَهَا بَعْدَ أَحَدَ عَشَرَ شَهْرًاŞârih der ki at kısmının müddet-i hamli on bir ay mikdârıdır; ondan geçerse جَرٌّ [cerr] denir ve bu sûrette kulun be-gâyet kuvvetli olur. Ve جَرٌّ [cerr] Kezâlik nisvân kısmı müddet-i hamlden dokuz ayı geçirmek ma’nâsınadır; yukâlu: جَرَّتِ الْمَرْأَةُ إِذَا جَازَتْ وِلاَدَتُهَا عَلَى تِسْعَةِ أَشْهُرٍ Ve cinâyet eylemek ma’nâsına müsta’meldir ki cerr-i fitne vü günâhtan 'ibârettir; yukâlu: جَرَّ فُلاَنٌ عَلَى نَفْسِهِ وَعَلَى غَيْرِهِ جَرِيرَةً يَجُرُّ بِالضَّمِّ وَيَجَرُّ بِالْفَتْحِ جَرًّا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالرَّابِعِ إِذَا جَنَى ve جَرِيرَةٌ [cerîret] ismidir, ke-mâ se-yuzkeru.

s. A precipice, cliff.

Mecrurluk, dilb. mecrurluk, sürükleme, yedeğe alıp çekme, kavanoz, nakletme, başa getirme, çekme, taşıma.

iz. ar. 1. Çekme, sürükleme: arabayı beygir, sabanı öküz cerr eder. 2. Kendine doğru çekme, cezb, celb: cerr-i menfaât. 3. Talebe-i ulûmun şühûr-ı selâsede imâmet ve va’z ve sâire bu gibi vezâifi îfâ ederek nafakalarını toplamaları. [bu mana Arabîde olmayıp ikinci manadan alınmıştır.] 4. d. [nahv-i Arabîde] İsmin ahvâl-i erbaasından biri ki alâmeti harekeli iʻrâbda kesre ve harfli iʻrâbda (ي ye)’dir. [Kûfiyyun indinde “hafd” denilir. cerri îcâb eden âmile “جار cârr” ve kabul eden maʻmûle “مجرور mecrûr” derler.]

i. 1. Uçurum, çukur, yar, car. 2. Kale etrafında kazılmış hendek.

الى sebebiyet vermek, çekmek, sürüklemek. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; على başına getirmek, (kötü bir şeyi, على birinin) başına getirmek, dilb. mecrur yapmak, dilb. mecrur yapmak.

(a. i.) : 1) çekme, sürükleme. 2) gr. Arapça’da âit olduğu ismi meksûr(kesreli = esreli) okutan harf veya edat. (bkz. : harf-i cerr). 3) para, eşya ve şâire çekme.

(f. i.) : yarık, çatlak, husûsiyle yarılmış yer.

(a. i.) : (bkz. : cer), [aslı : “cerr” dir].

mh. Hafif gürültüyü tasvîr edip mükerrer kullanılır: cırcır etmek = çok söylemek.