(a. i. c. : cüzûr) : 1) kök, asıl.

iz. ar. cm. cüzûr. 1. Kök, asıl, bîh. 2. r. kendi misline darp olunmakla bir adet hasıl eden rakam. mesela 3 adedi 9 adedinin cezridir. جذر مربع cezr-i murabba‘ = bu vechile bir kere darp olunan rakam; جذر مكعب cezr-i müka‘ab = iki defa darp olunmakla bir adedi hâsıl eden rakam. mesela 3 rakamı 27 adedinin cezr-i müka‘abıdır; جذر تام cezr-i tâmm = bu vechile kendine darp olunmakla bir adedi hâsıl eden rakam; جذر اصم cezr-i esâmm = kesirsiz olarak aded-i matlûbu hâsıl edemeyen rakam, mesela 13 adedinin cezr-i tâmmı olmayıp bunun cezrine cezr-i esâmm derler.

اَلْجَزْرُ [el-cezr] (cîm’in fethi ve zâ-yı mu’cemenin sükûnuyla) Deryâda ve ırmakta su sâhile geldikten sonra geri çekilmek ma’nâsınadır ki مَدٌّ [medd] mukâbilidir; yukâlu: جَزَرَ الْبَحْرُ جَزْرًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي ضِدُّ مَدَّ أَيْ رَجَعَ إِذَا خَلْفٍ Deryânın cezr ve meddi ma’lûmdur, Bahr-i kulzum’da meşhûd-ı mütercim-i hakîr olmuştur. Kütüb-i cogrâfiyyede gûnâgûn esbâba rabt eylemişlerdir, lâkin akvâ ve azheri müdâhale-i kamer ile okyânûsun hareketine merbûttur. Ve جَزْرٌ [cezr] Kesmek ma’nâsınadır ki ma’nâ-yı mevzû’udur; yukâlu: جَزَرَ الشَّيْءَ جَزْرًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي وَقَدْ يَأْتِي مِنَ الْأَوَّلِ إِذَا قَطَعَهُ Ve su yere sıvışıp batmak ma’nâsınadır; yukâlu: جَزَرَ الْمَاءُ جَزْرًا مِنَ الْبَابَيْنِ الْمَزْبُورَيْنِ أَيْضًا إِذَا نَضَبَ Ve جَزْرٌ [cezr] Deryâya ıtlâk olunur; fâ’il ma’nâsına mübâlagadır. Ve arı kovanından bal sağmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: جَزَرَ الْعَسَلَ إِذَا شَارَ مِنْ خَلِيَّتِهِ Ve جَزْرٌ [Cezr] Bâdiyede bir mevzi’ adıdır. Ve haleb kazâsında bir nâhiye adıdır. Ve جَزْرٌ [cezr] جِزَارٌ [cizâr] ma’nâsına gelir, كِتَابٌ [kitâb] vezninde.

s. (pl. جذور) 1. A root or base of any prominent thing. 2. A root. 3. A source, origin. 4. (arith.) A root; especially, a square root.

vn. 1. A cutting off or through. 2. An extirpating; extirpation.

اَلْجِذْرُ [el-cizr] (cîm’in kesriyle) Asma’î rivâyetinde kezâlik asl ma’nâsınadır. Ve fi’l-hadîsi: “إِنَّ الْأَمَانَةَ نَزَلَتْ فِي جِذْرِ قُلُوبِ الرِّجَالِ” Ve darb hisâbında 'aşere, mi’enin جِذْرٌ [cizr]idir.