اَلْجِذْرُ [el-cizr] (cîm’in kesriyle) Asma’î rivâyetinde kezâlik asl ma’nâsınadır. Ve fi’l-hadîsi: “إِنَّ الْأَمَانَةَ نَزَلَتْ فِي جِذْرِ قُلُوبِ الرِّجَالِ” Ve darb hisâbında 'aşere, mi’enin جِذْرٌ [cizr]idir.

(جَ) [ ع. ] (اِ.)
۱- بن، ریشه، اصل.
۲- در ریاضی عددی که در نفس خود ضرب شود. ؛ ~ اَصَم عددی که وقتی جذر آن را بگیریم، عددِ تقریبی بدست می‌آید نه کامل.

iz. ar. cm. cüzûr. 1. Kök, asıl, bîh. 2. r. kendi misline darp olunmakla bir adet hasıl eden rakam. mesela 3 adedi 9 adedinin cezridir. جذر مربع cezr-i murabba‘ = bu vechile bir kere darp olunan rakam; جذر مكعب cezr-i müka‘ab = iki defa darp olunmakla bir adedi hâsıl eden rakam. mesela 3 rakamı 27 adedinin cezr-i müka‘abıdır; جذر تام cezr-i tâmm = bu vechile kendine darp olunmakla bir adedi hâsıl eden rakam; جذر اصم cezr-i esâmm = kesirsiz olarak aded-i matlûbu hâsıl edemeyen rakam, mesela 13 adedinin cezr-i tâmmı olmayıp bunun cezrine cezr-i esâmm derler.

اَلْجَذْرُ [el-cezr] (cîm’in fethi ve zâl’ın sükûnuyla) Asl ma’nâsınadır.

اَلْجَزْرُ [el-cezr] (cîm’in fethi ve zâ-yı mu’cemenin sükûnuyla) Deryâda ve ırmakta su sâhile geldikten sonra geri çekilmek ma’nâsınadır ki مَدٌّ [medd] mukâbilidir; yukâlu: جَزَرَ الْبَحْرُ جَزْرًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي ضِدُّ مَدَّ أَيْ رَجَعَ إِذَا خَلْفٍ Deryânın cezr ve meddi ma’lûmdur, Bahr-i kulzum’da meşhûd-ı mütercim-i hakîr olmuştur. Kütüb-i cogrâfiyyede gûnâgûn esbâba rabt eylemişlerdir, lâkin akvâ ve azheri müdâhale-i kamer ile okyânûsun hareketine merbûttur. Ve جَزْرٌ [cezr] Kesmek ma’nâsınadır ki ma’nâ-yı mevzû’udur; yukâlu: جَزَرَ الشَّيْءَ جَزْرًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي وَقَدْ يَأْتِي مِنَ الْأَوَّلِ إِذَا قَطَعَهُ Ve su yere sıvışıp batmak ma’nâsınadır; yukâlu: جَزَرَ الْمَاءُ جَزْرًا مِنَ الْبَابَيْنِ الْمَزْبُورَيْنِ أَيْضًا إِذَا نَضَبَ Ve جَزْرٌ [cezr] Deryâya ıtlâk olunur; fâ’il ma’nâsına mübâlagadır. Ve arı kovanından bal sağmak ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: جَزَرَ الْعَسَلَ إِذَا شَارَ مِنْ خَلِيَّتِهِ Ve جَزْرٌ [Cezr] Bâdiyede bir mevzi’ adıdır. Ve haleb kazâsında bir nâhiye adıdır. Ve جَزْرٌ [cezr] جِزَارٌ [cizâr] ma’nâsına gelir, كِتَابٌ [kitâb] vezninde.

Kök. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; başlangıç.

Kök, başlangıç. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; asıl, kelimenin kökü, kaynak.

(a. i. c. : cüzûr) : 1) kök, asıl.

Köklemek, sayının kökünü almak. Az kullanılan anlamları ise şunlardır; kökleştirmek, tutturmak, (sayının) kökünü almak, kökünden söküp çıkarmak, boya yapmak için ceviz kökünü kaynatıp çıkarmak, tutunmak, kök salmak.

vn. 1. A cutting off or through. 2. An extirpating; extirpation.