(a. i. c. : büyüt) : 1) mesken, hâne, ev, oda, oba.

iz. ar. cm. Büyût, ev, hâne, dâr, menzil, konak, mesken

i. Temizliğe riâyet etmeyen adamların üstünde ve başında ve tavuklarla vesâir hayvânâtta hâsıl olan ve ısırdığı yeri kaşındıran küçük bir cins böcek, kamle, kehle: bit tutmak; baş biti, tavuk biti

Ma’lûm ola ki بَيْتٌ [beyt] taştan ve kerpiçten ise lisânımızda ona ev ve oda ta’bîr olunur; kıl çadır ise kara ev ta’bîr olunur ve matbahlı ve kuyulu yâhût büyût-ı 'adîdeyi müştemil ise ‘Arabîde دَارٌ [dâr] ve مَنْزِلٌ [menzil] ve lisânımızda konak ta’bîr olunur. Ve eğer hoş-nişîn ise oba ta’bîr olunur. Ve fi’l-asl بَيْتٌ [beyt] insânın geceye mahsûs me’vâsına mevzû’dur. Ba’dehu tevessü’ olunup gece i’tibârı sâkıt olmuştur. Ve cem’i olan بُيُوتٌ [buyût] mesâkinde ve أَبْيَاتٌ [ebyât] manzûme beytlerinde 'örf olmuştur. Ve بَيْتٌ [beyt] Şeref ve şân ma’nâsına isti’mâl olunur. Fârisîde hânumân ve dûdmân ile ta’bîr olunur; yukâlu: بَيْتُ بَنِي تَمِيمٍ فِي بَنِي حَنْظَلَةَ أَيْ شَرَفُهَا ve yukâlu: هُوَ مِنْ أَهْلِ الْبُيُوتَاتِ Ve بَيْتٌ [beyt] Şerîf ve zî-şân adama ıtlâk olunur; yukâlu: فُلاَنٌ بَيْتُ قَوْمِهِ أَيْ شَرِيفُهُمْ Ve بَيْتٌ [beyt] Masdar olur, evlenmek ma’nâsına; yukâlu: بَاتَ الرَّجُلُ يَبِيتُ بَيْتًا إِذَا تَزَوَّجَ Ve بَيْتٌ [beyt] Köşke ıtlâk olunur, قَصْرٌ [kasr] ma’nâsına. Ve bir kimsenin ehl ve 'ayâline ıtlâk olunur, bâ’is-i sükûneti olduğu için. Ve Ka’be-i mükerreme’ye ıtlâk olunur ki بَيْتُ الْحَرَامِ [beytu’l-harâm]dır. Ve kabr ve mezâra ıtlâk olunur. Ve hânenin kilim ve keçe ve mak’ad ve döşek makûlesi döşemelerine ıtlâk olunur; yukâlu: تَزَوَّجَهَا عَلَى بَيْتٍ أَيْ فَرْشِ بَيْتٍ Ve iki mısrâ’dan mürekkeb manzûmeye ıtlâk olunur, gûyâ ki sakf ve ‘imâd ve sâ’ir edevâttan cem’ ve binâ kılınmış بَيْتٌ [beyt]e teşbîh olunmuştur yâhûd çadıra teşbîh olunmuştur, niteki eczâsına أَسْبَابٌ [esbâb] ve أَوْتَادٌ [evtâd] ıtlâkı bunu mü’eyyiddir. Ve minhu yukâlu: “إِنَّ الشَّاعِرَ يَرْضَى بِهَدْمِ بَيْتِهِ لاَ بِإِخْلاَلِ بَيْتِهِ”

اَلْبَيْتُ [el-beyt] (زَيْتٌ [zeyt] vezninde) Eve denir, hâne ma’nâsına, gerek kıldan ya’nî çadır ve alaçık ve huğ olsun ve gerek taştan ve kerpiçten yapılmış olsun. Cem’i أَبْيَاتٌ [ebyât] ve بُيُوتٌ [buyût] gelir. Ve cem’u’l-cem’i أَبَايِيتُ [ebâyît] gelir, أَقْوَالٌ [akvâl] ve أَقَاوِيلُ [ekâvîl] gibi ve بُيُوتَاتٌ [buyûtât] gelir ve أَبْيَاتَاتٌ [ebyâtât] gelir. Musaggarında بُيَيْتٌ [buyeyt] denir ve بِيَيْتٌ [biyeyt] denir (bâ’nın kesriyle) yâ’ya mücâveret için بُوَيْتٌ [buveyt] demek câ’iz değildir, vâv ile.