اَلضَّبْعُ [ed-dab’] (dâd’ın fethi ve bâ’nın sükûnuyla) Kola denir, عَضُدٌ [‘adud] ma’nâsına, ‘alâ-kavlin lahmıyla bilece kolun vasatına denir yâhûd koltuğa denir yâhûd koltuk ile kolun yukarısından nısfı mâ-beynine denir; cem’i أَضْبَاعٌ [adbâ’] gelir. Ve ضَبْعٌ [dab’] Masdar olur, bir kimseye vurmak için kol uzatmak ma’nâsınadır; yukâlu: ضَبَعَهُ ضَبْعًا مِنَ الْبَابِ الثَّالِثِ إِذَا مَدَّ إِلَيْهِ ضَبْعَهُ Ve bir nesneden bir kimseye hisse ifrâz eylemek ma’nâsına müsta’meldir; tekûlu: ضَبَعَ الْقَوْمُ الطَّرِيقَ لَنَا أَيْ جَعَلُوا لَنَا مِنْهُ قِسْمًا Mü’ellif bunu tekrâr eylemiştir, zîrâ hasâ’isten değildir. Ve cevr ve zulm eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: ضَبَعَ فُلاَنٌ إِذَا جَارَ وَظَلَمَ Ve du’â için kollarını uzatıp ellerini semâya kaldırmak ma’nâsınadır; yukâlu: ضَبَعَ عَلَى فُلاَنٍ إِذَا مَدَّ ضَبْعَيْهِ لِلدُّعَاءِ عَلَيْهِ Ve bir adama kılıçla vurmak için elini uzatmak ma’nâsınadır; yukâlu: ضَبَعَ يَدَهُ إِلَيْهِ بِالسَّيْفِ إِذَا مَدَّهَا بِهِ Ve ضَبْعٌ [dab’] ve ضُبُوعٌ [dubû’] (قُعُودٌ [ku’ûd] vezninde) ve ضَبَعَانٌ [dabe’ân] (fetehâtla) Dâbbe kollarını sündürerek yürümek ma’nâsınadır ki kulaçlamak ta’bîr olunur; yukâlu: ضَبَعَتِ الْخَيْلُ وَالْإِبِلُ ضَبْعًا وَضُبُوعًا وَضَبَعَانًا إِذَا مَدَّتْ أَضْبَاعَهَا فِي سَيْرِهَا Ve davar sür’atle yürümek, ‘alâ-kavlin kollarını oynatarak yürümek ma’nâsınadır; yukâlu: ضَبَعَ الْبَعِيرُ إِذَا أَسْرَعَ أَوْ مَشَى فَحَرَّكَ ضَبْعَيْهِ Ve at seğirtirken hışıldamak ma’nâsınadır; yukâlu: ضَبَعَتِ الْخَيْلُ إِذَا ضَبَحَتْ Ve düşman musâlahaya meyl eylemek ma’nâsınadır; yukâlu: ضَبَعَ الْقَوْمُ لِلصُّلْحِ إِذَا مَالُوا إِلَيْهِ Ve bir nesneyi hisse hisse bölmek ma’nâsınadır; yukâlu: ضَبَعُوا الشَّيْءَ إِذَا أَسْهَمُوهُ Ve ضَبْعٌ [dab’] At kısmına mahsûs bir gûne seğirtmekten ‘ibârettir ki تَقْرِيبٌ [takrîb]den ya’nî nakıllamak-gûne âhestece seğirtmekten ziyâdece olur; yukâlu: يَجْرِي الْفَرَسُ ضَبْعًا أَيْ فَوْقَ التَّقْرِيبِ Ve ضَبْعٌ [dab’] Taşı ve toprağı siyâh olup bir mikdârca tûlânî olan tepeye ve bayıra denir. Ve bâtıl ve beyhûde ma’nâsına müsta’meldir; yukâlu: ذَهَبَ بِهِ ضَبْعًا لَبْعًا بَاطِلاً Ve ضَبْعٌ [dab’] Bir mevzi’ yâhûd bir tepe ismidir. Ve ضَبْعٌ [dab’] (dâd’ın harekât-ı selâsıyla) Bir adamın semtine ve zîr-i himâyesine ıtlâk olunur; kol ma’nâsından me’hûzdur; yukâlu: هُوَ فِي ضَبْعِ فُلاَنٍ مُثَلَّثَةً أَيْ فِي كَنَفِهِ وَنَاحِيَتِهِ